Sporen van het slavernijverleden in Overijssel

Overijssel was onder meer bij de slavernij betrokken via de activiteiten van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC). Overijsselaars dienden als plantage-eigenaren, bewindhebbers, scheepsbemanningen en in diverse andere functies die nauw verweven waren met het koloniale systeem. Zo waren er bewindhebbers vanuit Overijssel die bij de VOC en WIC werkten, en duizenden opvarenden die vanuit de provincie naar de koloniën vertrokken.

Eén van hen was de Dalfser chirurgijn Seyger van Rechteren, die in de eerste helft van de zeventiende eeuw in een reisverslag schrijft over zijn periode in de koloniën. Van Rechteren gaat in detail in op zijn reizen, waaronder zijn ervaringen op de Banda-eilanden. Deze eilanden zijn bekend om de wrede uitbuiting van de lokale bevolking en de intensieve specerijenhandel die plaatsvond dankzij de inzet van tot slaaf gemaakten.

De verhalen in het boek schetsen een gedetailleerd beeld van de diverse manieren waarop de inwoners van Overijssel betrokken waren bij slavernij. Bijvoorbeeld, plantage-eigenaren in Suriname uit Overijssel, zoals de families De Vos van Steenwijk en Van Dedem, profiteerden direct van de slavernij. Bovendien waren bedrijven en industrieën in Overijssel afhankelijk van koloniale producten, zoals de Twentse textielindustrie die draaide op katoen verbouwd door slaafgemaakten. Een illustratie daarvan was een parade in 1876 in Almelo waarin de Twentse textielarbeiders geschminkt en verkleed als Afrikanen door de stad trokken om te tonen waar de industrie haar grondstoffen vandaan haalde: de katoen kwam van Amerikaanse plantages met zwarte arbeiders.Onder meer het Hopsmanhuis in Zwolle diende als pakhuis en handelspunt voor koloniale goederen. Zwolle speelde een belangrijke rol in de opslag en distributie van koloniale producten, waaronder goederen die door slaafgemaakten waren geproduceerd.

Er waren ook enkele Overijsselaars die zich uitspraken tegen de slavernij. Eén van hen was de Staphorster predikant Christiaan Hendrik Koopman, die zich fel tegen de slavernij en het modernisme verzette. Een ander bijzonder verhaal is dat van Adolf Willem Storm van ‘sGravesande, die in 1859 de eerste burgemeester van kleur in Nederland werd, van de gemeente Lonneker. Als zoon van een tot slaaf gemaakte vrouw, wist hij ondanks zijn afkomst een prominente positie in de samenleving te verwerven.

De verhalen tonen aan dat ook Overijssel en Overijsselaars direct en indirect een rol speelden in de geschiedenis van kolonialisme en slavernij. Hiermee maakt het slavernijverleden deel uit van de nationale én regionale cultuur en is het een gedeeld verleden van de hele maatschappij. Door deze verhalen samen te brengen, biedt Overijssel & slavernij een nieuw perspectief op de provinciale geschiedenis, onderstreept het de bredere nationale en regionale betrokkenheid bij slavernij, en moedigt het aan tot een dieper begrip van deze pijnlijke erfenis.